કલાધરિત્રીઓનું પ્રથમ સોપાન


સ્નેહધન કુસુમવન વિમલ પરિમલ ગહન નિજ ગગન માંહી ઉત્કર્ષ પામે...- કવિ કાન્ત

આમ તો આ વાત છે સાગરની ક્ષિતિજે ઉદિત ચન્દ્રની - પણ સંસારસાગરમાં સુધારસ રેલાવતી વામાઓને માટે પણ એટલી જ સુસંગત છે. ''વુમન એમ્પાવરમેન્ટ'' શબ્દ વૈશ્વિક શબ્દકોશમાં સ્થાન પામ્યો છે એ રૂએ મહિલા દિનની - સપ્તાહની ઉજવણી ''તો બનતી હૈ.'' કંઇ કેટલાંય ક્ષેત્રોમાં કાઠું કાઢનાર 'નારાયણી' ઉપનામ ધારી સ્ત્રીઓ સ્નેહાદ્ર હોય છે. ફૂલ શી કોમલ, વજ્રથી કઠોર, શુધ્ધતાનો પર્યાય સુગંધી વ્યક્તિત્વની સ્વામિની ધારે તો અવશ્ય પોતાના ધારેલા આકાશને આંબી જઇ એમાં જ અવકાશે ઉત્કર્ષ પામે અને મહાશક્તિશાળી તેજોવલય થતી ક્ષિતિજે ઝળકે. નાનકડી રૂમઝૂમતી - કાલીઘેલી બોલીએ માત-પિતાને ઘેલાં કરી મૂકતી દીકરી આંખના પલકારામાં પુખ્ત થઇ જાય છે અને ઉંમર કરતાં વધુ સમજણ ધરાવતો પરિવારનો આ અંશ જોતજોતામાં અન્ય પરિવારનો અંશ બની જઇ ત્યાંના વંશને આગળ ધપાવે છે અને એકાએક જ્યારે એ પાછું વળીને જુએ છે ત્યારે એને ખોવાયેલું 'કંઇક' જડી જાય છે. જે ગમતીલું એને હાથતાળી દઇ ગયેલું એ પુન: લાધે ત્યારે કેવો રોમાંચ થાય અને પછીથી એમાં પરોવાઇને ખોવાઇ જવાનો લ્હાવો મળે તો કેવી મઝા ભાઇ! - ના, બ્હેનડીની વાત છે આ... ''નિંદર ભરી રે ગુલાલે ભરી... બેન બાની આંખડીમાં નિંદર ભરી.'' સફાળી બેઠી થઇ ગયેલી કલાકર્મી - કલાપ્રેમી, કલાયજ્ઞામાં રત એવી અમદાવાદની પાંચ સર્વાંગ ગૃહિણીઓએ ધારણ કરેલ અનોખા ચિત્રકલાવેશને નવાજવાનો આ મોકો છે - સુમેળ છે. હા, છઠ્ઠી સખી પણ છે હોં! પરંતુ વિદ્યાપંથે આગળ ધપતી - આગળ નીકળી ગયેલી, મા-બાપુની શીતળ છાયામાં કલાની માયામાં પરોવાઇ ભાવિનાં સોણલાં જોઇ રહી છે. ચિત્રકલા ક્ષેત્રે સાગમટે આ છયે સખીઓ ગુરુ મનહર કાપડિયાની તાલીમ પામતાં પામતાં સફળતાનાં સોપાનો સર કરવા ઉત્સુક છે - પ્રવૃત્ત છે.

અંગ અંગ નાચંત રંગ; રંગ તરંગ આવક સંગ ખીલન, ખેતલ, રેલત રંગ : મસ્ત મધુર મલય સંગ

ડૉ. ઉષા ભટ્ટની પંક્તિઓમાં સમાઇ જતી પેલી છઠ્ઠી અલ્લડ સખી છે શ્રેયા મિસ્ત્રી. વિવિધ રંગો અને તેની ઝાંયનાં કૌતુક શ્રેયાને આકર્ષે છે અને પોતાનાં ચિત્રોમાં વાસ્તવિકતાથી દૂર જઇને તે રાચે છે. રંગવિશ્વમાં ખોવાઇ જવું આ કલાકારને ગમે છે. શ્રેયાને પોટ્રેઇટ્સ કરવાં ગમે છે કારણકે તેમને એ રૂપચિત્રોમાં પ્રસ્તુત એમના પાત્રોના ચહેરા ઉપરના બદલાતા જતા ભાવને નિરખવા અને નિરૂપવા ખૂબ ગમે છે. પાત્રની આંખોને તેઓ આત્માની બારી માને છે. ઊંડી સમજ સહ શ્રેયા માત્ર અને માત્ર રૂપચિત્રો (પોટ્રેઇટ્સ) જ કરે છે. એમનાં અંકનમાં પાત્રની ઓળખરૂપ પ્રતીકો અને તર્ક રજુ કરવાં તેમનો શોખ છે. કેનવાસ પર તૈલરંગો વડે નાનાં-મોટાં કદનાં રૂપચિત્રો તેઓ ધીરજથી કંડારે છે. આંત:સ્ફૂરણાને કારણે, ઓછાબોલાં આ કલાકાર પોતાની કલામાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. રંગમિશ્રણ, શેઇડ, ઘાટા ર્ગોને ન માત્ર તેઓ પાત્રમાં રેડે છે પરંતુ તેની પશ્ચાદ્ભૂને પણ એ જ રીતે શ્રેય આપીને સાચવી લે છે. શિસ્ત અને સંગઠનની વિભાવના આ સખી વર્તુળમાં પ્રાણ પૂરે છે.

જલ્પા પટેલ આત્મચિંતનમાં ડૂબી, બહારની દુનિયાથી પર રહી, કુદરતને સમજવાની શક્તિ કેળવી તેને કેનવાસ પર ઉતારનારાં કલાકાર છે. એમનાં દ્રશ્ય ચિત્રોમાં વિહાર કરવાનું મન થાય. તેમનાં લેન્ડસ્કેપ અમૂર્તકલાના ચમકારા લાવે છે. ચિત્રના ચારે ખૂણા એબ્સ્ટ્રેક્ટ હોય અને વચ્ચે પ્રકૃતિનો પ્રસાદ! ચિત્રોમાં વચ્ચોવચ્ચ મૂળ તત્ત્વોની શુભ હાજરી ચિત્રોને ખાસ બનાવે. ઘેરા અને કોન્ટ્રાસ્ટ રંગોવાળા જળધોધનાં નૈસર્ગિક વહેણ દર્શકોને જાણે કે તે જ સ્થળ લાવીને મૂકી દે. 'જળ એ જ જીવન'નો સંદેશો આપતા ધોધ અને તેનાં ઉદ્ભવસ્થાન ખડકોને જલ્પાની પીંછી જીવન બક્ષે છે. વાદળી, કથ્થઇ, લીલા રંગનાં સંયોજનો થકી રણની વીરડી ઝરણાંનો કલનાદ સંભળાવે. તેમનાં ચિત્રોમાં જળશિકરો બૂંદ બૂંદમાં નર્તનનો અનુભવ કરાવે. કેનવાસ પર એક્રેલિક રંગો ઊંડું મનન કરવા પ્રેરે. શાંતિ અનુભવવાથી આપોઆપ શુધ્ધતા આવે. પ્રકૃતિમાને સાચવવાનો વિચારમાત્ર જ જલ્પાને પ્રફુલ્લિત બનાવે છે.

પૂર્ણ વિકસિત પ્રફુલ્લિત પુષ્પો ઉલ્લાસપૂર્ણ ઐશ્વર્ય પથ

બાગમાં ફૂલડાં ઝૂલતાં હોય, ઉપર ભમરમાં ગૂંજન કરતા હોય, ચારેકોર માદક સુવાસ પ્રસરેલી હોય તો એનાથી કોણ ન આકર્ષાય? કલાકાર તો પોતાને મળેલી વિશિષ્ટ દ્રષ્ટિએ આવાં દ્રશ્યો કેનવાસ પર ઉતારે જ. અને જો એ ચિત્રો મીરા રાવલનાં હોય તો રસિકજનની ઘ્રાણેન્દ્રિય પણ સતેજ થઇ જાય. મીરાનાં કુસુમપલ્લવિત ચિત્રોમાં સાદાઇ, સુંદરતા અને ભવ્યતાનો પવિત્ર સંગમ હોય છે જે સન્મુખ ઊભેલાને આધ્યાત્મિકતા તરફ દોરી જાય. કુદરતી વૈભવને નિરખી પ્રેમાળ મીરા ભાવવિભોર થઇ, કસાયેલા હાથે ફૂલના ઘાટા, ઘેરા, ઝડપી લસરકા સહજતાથી રસળતા કરે છે. ખીલતા, ખુલતા, રમતા ફૂલો જોઇ મીરા દીવાની તો થઇ જ જાયને! તાજગીસભર ફૂલ, એનાં રંગો-જીવનમાં વસંત લાવે. ફૂલના ભાવવિશ્વમાં પ્રવેશી તે સ્વયમ્ ખીલે છે. મીરા માને છે કે પ્રસૂન હસે છે, રમે છે, ઊડે છે, તરે છે, બોલે છે, વિચારે છે - અરે! ભાવકને પ્રેમ પણ કરે છે! આ બધા જ ભાવો આ કલાકારે કરેલા અનેક ચિત્રોમાં વિભિન્ન સ્વરૂપે છતા થાય છે. ક્યારેક મેચિંગ તો ક્યારેક કોન્ટ્રાસ્ટ એક્રેલિક રંગો આપણા મનમાં ફૂલવાડી ખીલવે છે. મીરાને સૂર્યકિરણો સાથે રમી આછા - ઘેરા પારદર્શક લસરકા કરવા ગમે છે.

કેનવાસ પર મિક્સમિડીયા સાથે સલોની દલાલ પટેલ અતિવાસ્તવવાદી ચિત્રોમાં પ્રતીકવાદને સહારે અમૂર્ત ચિત્રોની અસર ઉપજાવે છે. આકાર છતાં નિરાકાર એવાં ચિત્રોમાં સલોની રમે, એને વિચારમગ્ન અવસ્થા ગમે. સંશોધનાત્મક ચિત્રકાર સલોની કેનવાસ પર પારદર્શક રંગવિશ્વમાં સૃષ્ટિનાં તત્ત્વો નિરૂપે છે. મનુષ્ય, પ્રાણી, વનરાજી - બધાય જાણે કે પાત્રો હોય એમ તેમને પોતાની આગવી ભાષામાં અભિવ્યક્ત કરે છે. વિવિધ ભાતમાં એમની સૂઝબૂઝ પ્રતિબિંબિત થાય છે, કલ્પનાવિશ્વમાં રાચી જાણે કે એ વિચારોની ખેતી કરી ધાર્યો પાક લણે છે. અજાગ્રત મનમાં પ્રકૃતિની તેમને અપૂર્વ શાંતિ અને ઊંડા અર્થનો પરિચય કરાવે છે. એમના રસળતા રંગોમાં એમની વિચારપ્રક્રિયા, અનુભવ અને વ્યક્તિગતતા છલકાય છે. દ્રશ્યનું ઝીણું નિરીક્ષણ અને નિરૂપણ - વચ્ચે વચ્ચે ઈચ્છિત પાત્રો સહ ઘાટા-ઘેરા મુક્ત લસરકા આગવું વિશ્વ ઊભું કરે છે.

મનમાં ને મનમાં નિસર્ગ સાથે વાતો થાય, રંગબેરંગી ફૂલો ખીલે, વસંત સોળે કળાએ ખીલે

સખીવૃંદમાં નોખી ભાત પડે છે. શિલ્પા ગોહિલ - જેમને ભારતની સાંસ્કૃતિક ધરોહર ઉપર અપાર સ્નેહ છે. લાકડાના પાટિયા - પ્લાય ઉપરની તેમની પ્રયોગાત્મક રજુઆત તેમનાં આછા - ઘેરા - ઝાંયવાળા એક્રેલિક રંગોથી રળિયાત લાગે છે. નષ્ટ થતી આ વિરાસતને પ્રાચીન વાઘાં પહેરાવવા તેઓ ડાર્ક રંગ પર કાચપેપર ઘસી નવું જ પોત ઉપસાવે છે. આ આગવી રીત થકી પોતાની રીતે શિલ્પા નારીની વિચારધારાઓને ઉત્તેજન આપે છે. અજંતાનાં ચિત્રોમાં પદ્મપાણિ જેવા શાશ્વત વિષય સાથે એમણે અન્ય પાત્રોને નિરૂપી નવી શૈલી - નવો દ્રષ્ટિકોણ - બન્નેને અપનાવ્યાં છે.

સંદર્ભને વળગી રહેવાને બદલે નવો ચીલો ચાતરનાર આ કલાકાર, કલાપ્રેમી યશસ્વિનીબહેનની દ્રષ્ટિએ અનોખાં સંયોજનના પ્રણેતા છે. તૃપ્તિ જોશી સ્વપ્નસેવી કલાકાર છે. વાસ્તવદર્શી કાર્યને કાવ્યાત્મક રીતે નિરૂપતા તૃપ્તિ ચિત્રકળાને અંતરથી ચાહે છે. માનવીય વિચારોના ઊંડાણમાં ડૂબકી લગાવી તૃપ્તિ અનુભવતા આ કલાસેવી તેમના સાથી કલાકારો સાથે પ્રગટ રીતે પણ કલાવાર્તા કરતા રહે છે.

પરસ્પર સહજભાવ કેળવી આ નારીઓ સતત શીખવા આતુર હોય છે. અભ્યાસુ અને આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિ ધરાવતા તૃપ્તિ ઊંડાં ઉતરી જઇ વિચારપ્રેરક ચિત્રો માંડે છે. લાગણી અને સમજણથી ભરપૂર તૃપ્તિને બ્રહ્માંડ, આકાશગંગા અને તારા - નક્ષત્રોમાં રસ છે. કેનવાસ પર એક્રેલિક રંગપીંછી જ્યારે રસળે ત્યારે તેમાંથી વાસ્તવિકતા અને કલ્પના - બન્ને નીતરે. ભૂરા રંગના પ્રેમી હસ્તમુદ્રાઓ દ્વારા ત્રિદેવને રજુ કરે છે, તો સ્વપ્નને જ જીવતા પાત્ર જેવી બાળકીને હીંચકે ઝૂલવે છે. પ્રયોગાત્મક આ કલાકાર તેમની સહેલીઓ સાથે માને છે કે ''આખરે  તો શિષ્યે ખીલવાનું છે - ગુરુએ નહિ.''

લસરકો

હું એક ચિત્રનું સ્વપ્ન જોઉં છું

અને પછી એ સ્વપ્નનું ચિત્ર બનાવું છું.

- વાન ગૉગ



from Magazines News - Gujarat Samachar : World's Leading Gujarati Newspaper https://ift.tt/38iV5nN
Previous
Next Post »